Iedereen is wel eens slachtoffer van een heftige gebeurtenis, tegenslag of situatie. Maar slachtoffer zijn is iets heel anders dan de slachtofferrol. Het woord ‘slachtofferrol’ zegt het al, het is een rol die je (onbewust) aanneemt. Het is helemaal niet erg om even in die slachtofferrol te zitten. Het kan op zijn tijd zelfs heerlijk zijn om zelfmedelijden te hebben. Maar het is beter voor jezelf om er niet te lang aan toe geeft.
Hoe herken je de slachtofferrol?
Hopen, wachten, iets of iemand beschuldigen, jezelf beschuldigen, uitvluchten, excuses, machteloosheid, de werkelijkheid die niet overeenkomt met jouw ideale plaatje; allemaal voorbeelden van hoe je kunt herkennen dat je de slachtofferrol hebt aangenomen. Er zijn ook uitspraken waaraan je de slachtofferrol zou kunnen herkennen:
- ‘Ja maar…’
- ‘Dit komt doordat…’
- ‘Ik kan dit niet’
- ‘Je moet me helpen’
- ‘Dit heb ik al gedaan en het werkte niet’
- ‘Het moet, omdat het zo hoort’
- ‘Waarom….?’
Herken je iets bij jezelf? Dan zit je mogelijk in de slachtofferrol, terwijl je dat zelf misschien niet eens zo ervaart.
Slachtoffer of overlever
We worden allemaal wel eens gekwetst, onderdrukt of beschadigd door iets of iemand. Hier hebben we meestal geen invloed op. Waar we wel invloed op hebben, is hoe we ermee omgaan. Een slachtoffer zal eerder de vraag stellen “Waarom ik?”, terwijl een overlever zichzelf de vraag zal stellen “Hoe nu verder?” Zit je wat langer in de slachtofferrol, dan sta je met de rug naar je eigen toekomst gericht, jezelf af te vragen “waarom”. Zolang je die vraag blijft stellen, blijf je zoeken naar iets of iemand om de schuld te geven. Je wacht op redding, staat stil en groeit niet meer. Terwijl de wereld om je heen wel verder gaat.
Waarom dan toch die slachtofferrol?
Om te beginnen levert de slachtofferrol iets op. Het is even comfortabel, het levert aandacht en empathie op en je hoeft nog even niet de verantwoordelijkheid te nemen voor je leven. Daarbij is het een onbewust proces, je hebt het zelf vaak niet door. En onbewuste processen veranderen niet vanzelf, daar moet je actief mee aan de slag.
Hoe kom je eruit?
Erkennen en aanvaarden wat er is gebeurd, is de eerste en belangrijkste stap om het achter je te laten. Je leest wel vaker dat nabestaanden een dader vergeven om door te kunnen met het eigen leven. Om een voorbeeld te geven:
Probeer je in te beelden dat je iets ernstigs is aangedaan. Naast het enorme verdriet groeit je boosheid. Je kunt maar niet begrijpen wat de dader je heeft aangedaan. En je bijt je vast in boosheid en onbegrip. Waarom moest dit gebeuren? Waarom is ons dit aangedaan? Waarom dit, waarom dat?’ Vragen waar je geen antwoord op krijgt.
Heb je in de gaten dat deze vragen en emoties je weghouden bij datgene wat écht belangrijk is voor jou? Van verwerken en het een plek geven door je verdriet te voelen, of te rouwen en herdenken met mensen om je heen. Maar ook van stilstaan bij de mooie herinneringen of dankbaarheid voor de mooie momenten die je samen hebt gehad. Dit alles wordt overschaduwd door andere emoties die horen bij de slachtofferrol.
Als je kunt erkennen wat er is gebeurd, doe je jezelf iets kostbaars cadeau! Daar hoort ook bij dat je erkent dat het pijn doet. Doordat je je aandacht niet meer op iets of iemand anders richt, ontstaat er ruimte voor je eigen emoties en kun je aan de slag met je eigen proces. Het draai niet langer om ‘Waarom’? maar om ‘Hoe nu verder?’.
De belangrijkste reden om de slachtofferrol achter je te laten is dat je dan aan de rest van je leven kunt beginnen. En als je jezelf kunt bevrijden van die rol, worden anderen ook bevrijd van de rollen die jij ze hebt toebedeeld.
Wat je zelf kunt doen
Herken je jezelf hierin en wil je loskomen van je slachtofferrol? Met deze schrijfopdracht kun je een begin maken.
- Schrijf een brief aan iemand of aan een situatie waardoor of waarin je gekwetst werd.
Omschrijf duidelijk wat de ander deed of wat er met je gebeurde en wat je hier niet leuk aan vond. Schrijf in je brief welke woorden, daden of gebeurtenissen je hebben beïnvloed. - Schrijf nu een 2e brief aan dezelfde persoon of over dezelfde gebeurtenis.
Deze keer is het een bedankbrief waarin je je dankbaarheid uit over wat de ander – of de situatie – je heeft geleerd over jezelf. Beschrijf ook hoe de gebeurtenis ervoor zorgde dat je bent gegroeid.
Bedank de ander – of de situatie – voor wat het je heeft opgeleverd, voor wat je hebt geleerd over jezelf en voor hoe je hierdoor bent gegroeid.
Enkele voorbeelden: Ik heb geleerd dat ik op mijzelf kan vertrouwen, ik ben een doorzetter, een harder werker, liefdevolle partner of ouder, ik ben eerlijk, oprecht, gastvrij et cetera.
Je hoeft het niet ineens leuk te vinden wat je is overkomen. En je hoeft ook niet blij te zijn met iets dat pijnlijk is geweest. Erken dat wat er is gebeurd niet goed was en dat het pijn deed. En ervaar de helende kracht doordat je je gezichtspunt verandert van machteloos slachtoffer naar iemand die je echt bent: een sterk persoon, een overlever.
Omgaan met iemand in de slachtofferrol
Is het onderwerp van deze blog voor jouzelf niet herkenbaar, maar weet je dat dit wel zo is voor iemand die je kent? Dan heb je mogelijk ook ervaren dat het lastig kan zijn om met deze persoon om te gaan. Wat je ook doet, ga niet direct de confrontatie aan. Stel je bescheiden op, geef de ander niet de indruk dat jij het allemaal wel even oplost.
Toon juist begrip voor de situatie van de ander. Luister naar zijn of haar verhaal, zonder direct een oordeel te vellen. Hiermee creëer je een vertrouwensband. Vanaf dat moment kun je de ander er bewust van proberen te maken dat het ook anders kan. Benader het zo positief mogelijk, waardoor hij of zij zich gaat realiseren dat er twee keuzes zijn: blijven hangen in de slachtofferrol óf de verantwoordelijkheid nemen en weer gaan genieten van alles wat het leven te bieden heeft. Dit vergroot de kans dat deze persoon ook echt een keuze maakt en hopelijk besluit de slachtofferrol achter zich te laten. Doen ze dit niet? Geef dan duidelijk aan dat dat je respect voor hem of haar hebt, maar dat je niet meegaat in de manier waarop hij of zijn door het leven gaat.
Hulp inschakelen
Ontdekken dat je de slachtofferrol hebt aangenomen en erin bent blijven hangen is niet eenvoudig. Dit geldt ook voor het doorhakken van de knoop om deze rol achter je te laten en hierin te slagen. Ik help je hier graag bij. Wil je vrijblijvend kennis met me maken? Neem dan gerust contact op!
Hanita
Groei door aandacht met 
